Çilek yetiştiriciliğinin en kritik aşaması hasat zamanıdır. Doğru zamanda ve doğru yöntemle toplanan çilekler hem daha lezzetli hem de daha uzun süre taze kalır. Çilek hassas bir meyvedir ve hasat sırasında yapılacak hatalar kaliteyi doğrudan etkiler. Bu rehber çilek hasadının tüm inceliklerini açıklayarak başarılı bir hasat süreci için gerekli bilgileri sunar.
Çilek hasat zamanı bölgeye, iklime ve yetiştirme yöntemine göre değişir. Örtü altında yetiştirilen çilekler yıl boyunca hasat edilebilirken açıkta yetişenler mevsimseldir. Her durumda çileğin olgunluk seviyesini doğru belirlemek ve uygun teknikle toplamak gerekir.
Çilek Hasadı Ne Zaman Yapılır?
Çilek hasadı bölgelere göre farklı zamanlarda başlar. Akdeniz bölgesinde iklim daha ılıman olduğu için hasat erken başlar. Mart ortasından itibaren ilk çilekler toplanmaya başlar. Bu bölgede hasat süresi uzundur ve haziran sonuna kadar devam edebilir.
İç Anadolu ve Marmara bölgelerinde çilek hasadı mayıs ayında başlar. En yoğun hasat dönemi mayıs sonu ve haziran başıdır. Bu bölgelerde hasat süresi 6-8 hafta sürer. Karadeniz bölgesinde ise hasat haziran ortasında başlar ve temmuz sonuna kadar devam eder.
Örtü altında çilek yetiştiriciliği kasım sonundan itibaren ürün vermeye başlar. Kontrollü iklim koşulları sayesinde 7-8 ay boyunca çilek toplanabilir. Bu yöntem hem erken sezon hem de geç sezon avantajı sağlar. Ancak açık alan yetiştiriciliğine göre maliyeti daha yüksektir.
Çilek Olgunluğu Nasıl Anlaşılır?
Çilek hasadında en önemli kriter renktir. Tam olgunlaşmış çilek koyu kırmızı renge sahiptir. Üzerinde yeşil veya beyaz lekeler varsa çilek henüz olgunlaşmamıştır. Erken toplanan çilekler ekşi ve tatsız olur. Çilek dalında olgunlaşmalıdır çünkü koptuğunda olgunlaşma durur.
Çileğin yüzeyi parlak olmalıdır. Mat ve donuk görünüm aşırı olgunluğu gösterir. Meyve sert olmalı ancak taş gibi olmamalıdır. Hafif yumuşaklık hissediliyorsa çilek tüketim için idealdir. Aşırı yumuşak çilekler çabucak bozulur.
Çileğin kokusu da olgunluk göstergesidir. Olgun çilek yoğun ve tatlı koku verir. Koku yoksa çilek henüz olgunlaşmamıştır. Hasat zamanı belirlerken birkaç çilek koparıp tadına bakabilirsiniz. Tatlı ve sulu ise diğerlerini de toplayabilirsiniz.
Hasatta gecikme yaşanırsa çilekler aşırı yumuşar ve koyu kırmızıya döner. Bu çilekler taşıma sırasında ezilir ve hızla bozulur. Günlük kontrol yaparak olgunlaşan çilekleri zamanında toplamak önemlidir. Sıcak havalarda çilekler birkaç saat içinde olgunlaşabilir.
Günün Hangi Saatinde Çilek Toplanmalı?
Çilek hasadı için günün en uygun saatleri sabah 8-10 arasıdır. Bu saatlerde hava henüz ısınmamıştır ve çilekler daha serin olur. Serin çilekler daha uzun süre taze kalır. Öğleden sonra toplanan çilekler güneşten ısınmış olur ve çabuk bozulur.
Sabah erken saatlerde çiy henüz kurumamış olabilir. Islak çilekleri toplamak sakıncalıdır çünkü nem küf oluşumunu hızlandırır. Çiyin kuruyup güneşin henüz yükselmediği dönem idealdir. Bu genellikle sabah 8-9 aralığıdır.
Yağmurlu havalarda çilek toplamamalısınız. Yağmur sonrası en az 2-3 saat beklemelisiniz. Islak çilekler hem hasat sırasında kolay ezilir hem de depolama sırasında bozulur. Kurutma imkanınız yoksa yağmurlu günlerde hasadı ertelemelisiniz.
Akşam hasadı da mümkündür ancak sabah kadar ideal değildir. Gün boyunca güneş gören çilekler akşam daha yumuşaktır. Sabah hasadına kıyasla akşam hasadı yapılan çilekler daha kısa süre dayanır. Mümkünse her zaman sabah hasadını tercih edin.
Çilek Toplama Tekniği
Çileği sapı ile birlikte koparmalısınız. Sapı olmayan çilek çabuk bozulur. Elin iki parmağı ile sapı tutun ve hafifçe koparın. Çileğin etini sıkmayın çünkü ezilir. Başparmak ve işaret parmağı kullanarak saptan koparmak en iyisidir.
Çilekleri doğrudan toplama kabına koyun. Bir yerden bir yere aktarma işlemi çilekleri ezebilir. Küçük sepetler veya plastik kasalar kullanın. Çilekleri üst üste yığmayın çünkü alttakiler ezilir. Her kaba maksimum 2-3 kat çilek koyun.
Hasar görmüş veya çürümüş çilekleri ayrı bir kaba koyun. Bu çilekler sağlam olanları da bozar. Sınıflandırmayı hasat sırasında yapmak daha verimlidir. Hasar görmüş çilekleri reçel veya komposto için kullanabilirsiniz.
Çilek toplama işlemi sabır gerektirir. Acele etmek çileklerin zarar görmesine neden olur. Günde bir kişi ortalama 15-20 kilo çilek toplayabilir. Deneyimli toplayıcılar 30 kilograma kadar çıkabilir. Kalite odaklı hasat için hızdan çok dikkat önemlidir.
Çilek Toplama Sıklığı
Sofralık çilek her iki günde bir toplanmalıdır. Daha seyrek toplama çileklerin aşırı olgunlaşmasına neden olur. Çok sık toplama da verimsizdir çünkü olgunlaşmamış çilekler de koparılabilir. İki günde bir ritim hem verimli hem de kalitelidir.
Sıcak havalarda çilekler daha hızlı olgunlaşır. Bu dönemlerde günlük toplama gerekebilir. Sabah baktığınızda yeşil olan çilek öğleden sonra kırmızı olabilir. Sıcaklık 30 derecenin üzerine çıktığında hasat sıklığını artırmalısınız.
Serin havalarda çilekler yavaş olgunlaşır. Bu dönemde gün aşırı toplama yeterlidir. Bazen 3 günde bir toplama da mümkündür. Ancak her gün çilek bahçesini kontrol etmeli ve olgunlaşan çilekleri belirlemelisiniz.
Hasat mevsiminin başında ve sonunda çilek sayısı azdır. Bu dönemlerde daha seyrek toplama yapılabilir. Ancak mevsimin ortasında yoğun hasat başlar. Bu dönemde günlük toplama şarttır çünkü çilekler birden olgunlaşır.
Hasat Sonrası İşlemler
Toplanan çilekleri hemen gölge bir yere taşıyın. Güneş altında bekletilen çilekler hızla bozulur. Çileklerin sıcaklığını düşürmek raf ömrünü uzatır. Mümkünse hasat yaptığınız yerde gölgelik oluşturun.
Çilekleri en kısa sürede serin bir yere koymalısınız. İdeal sıcaklık 0-4 derece arasıdır. Soğuk depo yoksa kliması olan bir oda da işe yarar. Çilekler her saat geçtikçe kalite kaybeder. Hasat sonrası ilk saatler kritiktir.
Çilekleri yıkamadan saklayın. Nem küfün en büyük nedenidir. Yalnızca tüketmeden hemen önce yıkamalısınız. Yıkanmış çilekler maksimum 1 gün dayanır. Yıkanmamış çilekler ise 3-5 gün taze kalabilir.
Hava sirkülasyonu sağlamak önemlidir. Çilekleri kapalı torbalarda saklamayın. Havalandırmalı kasalar veya sepetler kullanın. Üzerlerini örtmeyin çünkü nem birikmesine neden olur. Buzdolabında açık kapta saklayabilirsiniz.
Çilek Hasadında Sık Yapılan Hatalar
En yaygın hata çilekleri çok erken toplamaktır. Yeşil veya pembe çilekler hiçbir zaman tatlı olmaz. Sabırsızlık kalitesiz ürüne yol açar. Çileğin tamamen kırmızıya dönmesini beklemek gerekir.
Çilekleri saptan kopmadan çekmek de hatalıdır. Sapı olmayan çilek bozulma sürecini hızlandırır. Ayrıca sapı koparırken bitki zarar görebilir. Nazik davranmak hem meyveye hem de bitkiye iyi gelir.
Öğle saatlerinde hasat yapmak büyük bir hatadır. Sıcak çilekler hem toplamak hem de taşımak zordur. Kalite kayb ı kaçınılmazdır. Sabah saatlerine sadık kalmak başarının anahtarıdır.
Hasat sonrası çilekleri bekletmek de sakıncalıdır. Her dakika geçtikçe tazelik azalır. Hemen soğutmak ve işlemek gerekir. Geciken işlemler çileklerin bozulmasına neden olur.
Hasat Sezonunu Uzatma Yöntemleri
Farklı zamanlarda olgunlaşan çeşitler dikerek hasat sezonunu uzatabilirsiniz. Erken, orta ve geç sezon çeşitlerini bir arada yetiştirin. Bu sayede 2-3 ay boyunca çilek toplayabilirsiniz. Her çeşidin hasat zamanı farklıdır.
Örtü altı yetiştiricilikte ısı kontrolü yaparak mevsimi uzatabilirsiniz. Sera koşullarında çilek neredeyse yıl boyunca üretilebilir. Ancak enerji maliyeti yüksektir. Ticari üretimde bu yöntem karlı olabilir.
Mulch kullanımı toprak sıcaklığını dengeler ve hasat sezonunu uzatır. Siyah plastik mulch topraktaki nemi korur ve yabancı ot oluşumunu engeller. Çilekler daha temiz ve sağlıklı büyür. Mulch aynı zamanda meyvelerin toprağa değmesini önler.
Çilek Hasadı Sonrası Bakım
Hasat bittiğinde çilek bitkilerinin bakımı devam etmelidir. Eski yaprakları temizleyin ve bitkileri budayın. Toprakta beslenme programı uygulayın. Gelecek sezon için bitkilerin güçlenmesi önemlidir.
Zararlı ve hastalık kontrolü yapın. Hasat sonrası bitkiler zayıflamıştır ve saldırıya açıktır. Organik yöntemlerle koruma sağlayın. Kimyasal kullanımı gelecek hasadı etkileyebilir.
Sulama düzenini ayarlayın. Hasat sonrası bitkilerin su ihtiyacı azalır ancak tamamen kesmemelisiniz. Toprak nemli tutulmalıdır. Aşırı sulama kök çürümesine neden olur.
Çilek hasadı özen ve bilgi gerektiren bir süreçtir. Doğru zamanlama, uygun teknik ve hasat sonrası işlemler kaliteli ürün almanızı sağlar. Kalendos olarak çilek yetiştiricileri için bu rehberi hazırladık. Başarılı bir hasat sezonu dileriz.
